ZGŁOŚ PROBLEMikona ozdobna

Pola oznaczone gwiazdką (*) są wymagane
*
*
*
*
captcha
Zapoznałem/am się i akceptuję regulamin oraz politykę prywatności *

WROCŁAW(1)
|
Wrocław1

  • SENGŚ tom 15, strona 131

Nazwa:

Forma podstawowa: Wrocław

Dopełniacz: -wia

Warianty nazw Breslau (oficjalna, niemiecki), Vratislav (oficjalna, czeski)

Klasa toponimu:

ojkonimy

Charakterystyka obiektu:

miasto

Lokalizacja:

Przynależności administracyjne: woj. dlnśl. (2016)

Lokalizacja opisowa: dlnśl.

Współrzędne: POINT(51.1078418 17.0386562)

Materiały historyczne:

Forma nazewnicza Rok zapisu Adres bibliograficzny URL Uwaga
Johannem Wrotizlaensem 1000 Dom67 42
Iohannem Wrotizlaensem 1000 KŚl I 13 nr 4, po marcu 1000
Wortizlava 1017~ Dom67 42 ca 1017
Wortizlava 1017~ MGH SS_rer_Germ_N_S_9 476, 477 = Th
Vuartizlau 1133 SU I 7
Uratizlauensi 1136 SU I 8
Wratizlav 1139 SU I 15
Vratislavia 1149 SU I 18
Frodezlau 1157 SU I 23
Wrezlawe 1175 SU I 34
Vreczlau 1193 SU I 39
Vratizlau 1193 SU I 37
Vroczlauuiensi, Verzlaue 1198 SU I 43
Wrezelau 1201 SU I 48
Vrozlauia 1202 SU I 54
Wrazslavie 1253 CS VII/2 33
Bresslau 1266 H10 14-20
Pressen 1267 H10 14-20
Wretslaw 1327 H10 14
Breßlaw 1367 LandbŚJ I 38
Breßl(au) 1367 LandbŚJ I 37
Breczlaw 1390 LandbŚJ II 151
Wrat(slavia) 1390 LandbŚJ II 146
de Wratislavia 1395 LandbŚJ III 479
czu Breczlaw 1402 LandbŚJ III 333
Bresslaw 1443 CS XXVII 183
Wrathislauia 1455/1480 DługoszAnn I 110
Wratislaw 1492 Zemské 268
Preslaw 1538 CS XXXIII 40
Preßla - Vratislauia 1544 MpMünster
Presslau 1566 Urb1 24
Presslaw 1566 Urb1 47, 62, 68, 72, 90, 116
Preslau 1566 Urb1 21
Breslau 1587 CS XXXIII 52
stadt Breszlaw 1605 MKat 76
Wratislavia 1651 J IV 2
Breslau 1687 J IV 217
Breslau 1747 CS XXIV 33
Breslau 1794 Z XI 1
Wrocław 1821 B52 23
Breslau, Wrocław, Wratislavia 1845 K45 788
Breslau - Wrocław 1850~ LDykc 3
Wrocław, Breslau 1896 D96 86
Breslau, Wrocław 1900 Myc 58
Breslau 1919 SOV19 25
Breslau 1941 SOV41 38
Wrocław 1946 MP46 44
Wrocław — Breslau 1951 R s.v.
Wrocław 1967 PRL 1267
Wrocław 1982 Wyk III 619
Wrocław 2000 SpisM II 207

    Etymologia:

  • Wrocław - prastary gród o starożytnej, archeologicznie potwierdzonej, przeszłości. Położony nad Odrą, gdzie rzeka rozgałęzia się na kilka ramion, tworząc dwanaście wysp. Na jednej z tych wysp - Ostrowie Tumskim (niem. Dominsel) ulokowano gród i podgrodzia. Znaleziska archeologiczne pochodzą z okresu neolitu (2500-1700 r. p.n.e.), np. cmentarzysko na Oporowie oraz na Osobowicach z okresu tzw. kultury łużyckiej (1300-400 r. p.n.e.). Tędy wiódł szlak bursztynowy znad Adriatyku poprzez Bramę Morawską nad Bałtyk. Świadczą o tym odnalezione monety. Wrocław był centralnym grodem plemienia Ślężan, których nazwa pochodzi od rzeki Ślęzy. Mieli oni piętnaście grodów (civitas), a w 1000 r. z okazji pobytu w Gnieźnie cesarza Ottona III ustanowiono biskupstwo wrocławskie, o czym pisze Thietmar, biskup merseburski. Pod 1017 r. tenże biskup, opisując pobyt Bolesława Chrobrego we Wrocławiu, wymienia zgermanizowaną formę in Wortizlava, gdzie pod wpływem języka niem. nastąpiła metateza ro → or. W bulli wrocławskiej z 1155 r. wymieniony jest biskup Johannem Wrotizlaensem. Zapisy wczesnośredniowieczne wyraźnie wskazują, że nazwa brzmiała Wrocisław. Czesi wymawiali nazwę jako Wratislav, a pod wpływem czeskim w dokumentach łacińskich używano formy Wratislavia (1214). Od XII w. notowana jest postać Wrocław, por. zniem. Wrezlawe (1175), Wretslaw (1327), ale dokument cechu rzeźników wrocławskich z 1512 r. notuje podpis „Dan we Wroczlawyu”. Forma Wrocław powstała przez zanik -i- nieakcentowanego (w j. pol. we wczesnym średniowieczu akcent padał na pierwszą sylabę) i uproszczenie grupy spółgłoskowej -cs- → -c-. N. pochodzi od im. złożonego Wrocisław (Malec82 78) i utworzona została za pomocą archaicznego przyr. *-jь, który łączył się z n. os., czyli tworzył nazwy dzierżawcze. Była to struktura rozpowszechniona w Słowiańszczyźnie, por. czes. n. os. Vratisłav, połab. Vartisłav, ras. Vorotisłav, schorw. Vratislav RosSł 150. Na temat pochodzenia i znaczenia n. Wrocław wysuwano różne przypuszczenia. Wywodzono ją od rdzenia celtyckiego breas ‛książę’, ze skandynawskiego bress-lau [!], z czym polemizował Stanisław Drzażdżyński (Drz 3, 6). Sądzono też, że jest to n. dwuczłonowa od bród- (bród) i sław. Teza o dwuczłonowości i słowiańskości była słuszna, godził się z nią Paul Hefftner (H10 9), ale równocześnie wyrażał pogląd, że Wrocław wyrósł z osadnictwa niemieckiego, tylko nosi on n. słowiańską. To samo stwierdził już wcześniej Karl Weinhold w pracy pt. Zur Entstehungsgeschichte der Ortsnamen im deutschen Schlesien, „Zeitschrift des Vereins fur Geschichte und Altertum Schlesiens” 1887, Bd. 21, s. 266. Po raz pierwszy zniemczoną n. Wrocławia zanotowano w 1266 r. w postaci Bresslau. Data ta zbiega się z większym nasileniem kolonizacji niemieckiej, która przypada zasadniczo na dragą połowę XIII w., czego następstwem było niemczenie nazw polskich. Adaptacja n. Wrocław przez Niemców polegała na: 1. zastępstwie nagłosowego v- (względnie vr-) przez b- (br-); 2. pojawieniu się e w miejsce polskiego o; 3. zaniku c; 4. zaniku s w członie drugim; 5. zastępstwie ł przez l; 6. przejściu końcowego -av w-au. O długo trwającej polskości Wrocławia świadczy nie tylko równolegle używana n. polska, lecz również nazwy dzielnic, w zdecydowanej większości rodzimego pochodzenia. Informują one o mieszkańcach, kulturze i krajobrazie podwrocławskim. Poniżej zostały przytoczone nazwy części (dzielnic) Wrocławia, ustalone jako urzędowe przez Komisję URM i opublikowane w „Monitorze Polskim”. Przyłączone do Wrocławia wcześniej miejscowości, które nie zostały uwzględnione przez Komisję URM, będą podane pod hasłem *WROCŁAW + zag. n. historyczna, np. *WROCŁAW-BRIGITTENTHAL. Literatura: S. Bąk, Breslau - zniemczona nazwa Wrocławia, „Onomastica Slavogermanica” 1993, t. 18, s. 5-34. W. Długoborski, J. Gierowski, K. Maleczyński, Dzieje Wrocławia do roku 1807, Warszawa 1958. J. Domański, Nazwy miejscowe dzisiejszego Wrocławia i dawnego okręgu wrocławskiego, Warszawa 1967. S. Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 437-439.